Oost West, Thuis Best?!

Junior journalist Driek Dejaeger, 11 jaar.

Mijn verhaal gaat over Lotte uit Brussel. Lotte is een goede vriendin van mijn mama en ze is verhuisd naar Marokko. Marrakech werd haar nieuwe thuis. Een thuis helemaal anders dan Brussel en toch ook niet.

Een thuis is niet noodzakelijk een plek, maar eerder een gevoel.

Een thuis is voor Lotte niet noodzakelijk een plek, maar eerder een gevoel. Je goed voelen met mensen en dingen rond je heen die je graag hebt. Als haar gezin bij haar is in Marrakesh, samen met een goed boek, leuke kleren en haar laptop als connectie met de wereld…dan voelt ze zich snel thuis.

Ze vertrok uit België omdat ze iemand uit Marokko had leren kennen: Rachid. Ze kreeg de kans om te gaan werken in Marrakech voor ViaVia World. Zo kon ze samen met Rachid een reiscafé opstarten en ze besloot daar te blijven. Ondertussen kregen ze samen ook een zoontje Nizar. 

Dat het reiscafé een mooie plek is en vol van verschillende culturen, heb ik zelf meegemaakt in de paasvakantie vorig jaar. Ik werd daar super vriendelijk ontvangen, we kregen muntthee. Dat smaakte helemaal anders dan bij ons met heel veel suiker. Lotte nam me mee op verkenning in de Souks (een overdekte markt). We zagen iedereen druk in de weer met levende dieren, kruiden, fruit en groenten. Ik kon zien hoe ze wol verfden en prachtige spullen uit hout maakten. In haar reiscafé kon ik een hamburger uitproberen: Marokkaans met een Belgische toets. Het beste van twee werelden, zegt Lotte. Lotte deed me thuis voelen in Marrakech door me op mijn gemak te doen voelen. Als je zelf eens wil weten hoe het daar is kan je ook naar oude afleveringen van Bye Bye Belgium kijken, ze hebben Lotte en Rachid gevolgd.

Een nieuwe thuis maken ging redelijk gemakkelijk, zegt Lotte, omdat ze zich goed voelt met haar gezin, maar ook omdat ze een paar dingen heeft meegenomen uit België. Wat kleren, wat boeken, lekkers dat ze laat meebrengen uit België, dit alles doet haar thuis voelen.

Toch mist Lotte heel wat uit haar vroegere thuis, waardoor ze hier niet 100% een thuis kan maken zoals in België. “Mijn vrienden, mijn familie, die mis ik heel hard en verder ook de cafeetjes uit België." "Zoals ook het koffiehuisje van je mama, dat was bijvoorbeeld een heel toffe plek”, zegt Lotte al lachend. 

Zo een plekje, zo een toffe cafés , lekker bier, lekkere kaas, mosselen en zo van die streekproducten. Dat zijn dingen die ze mist en die ze hier soms wel eens in Marokko vindt, maar dan veel duurder en niet zo lekker. Dat zijn praktische dingen die ze mist, maar het is vooral de familie en de vrienden die ze het meeste mist.

“Ik vind het leuk dat ik hier heel veel licht heb, heel veel zonlicht heb”, glundert Lotte. 

"Ik had dat niet door toen ik in België leefde en ik miste dat niet echt, maar nu ik in Marrakech woon en dit hier mijn thuis is, vind ik het heel fijn dat er heel vaak zon is en een blauwe hemel”. Dat ze de dagen dikwijls op een rustiger tempo kan doen, dan dat ze in België zou wonen, vindt ze ook meer dan een pluspunt. Lotte vindt ook dat de Marokkanen heel lief en leuk zijn met kinderen, dus dat is voor Nizar ook heel plezant. Dat zijn allemaal dingen die ze niet meer zou kunnen missen aan Marrakech. 

Ze is er ook trots op dat ze van het reiscafé een thuis maakte. Ze vindt het zalig om zo een plek te creëren en is heel blij met hoe het eruit ziet, met de mensen die bij hen werken, de mensen die bij hen op bezoek komen en die er allemaal een warme plek van maken.

Lotte gaf tot slot nog een paar tips om je nieuwe thuis te maken in het buitenland.

Pak mee wat je echt graag hebt op vlak van materiële dingen (je lievelingstrui, boek of speelgoed) en van waarden (gezellig samenzijn, je mening kunnen zeggen) en maak daarmee jouw eigen plekje, jouw eigen coconnetje in het nieuwe land dat je jouw thuis mag noemen. Maar geniet ook van de nieuwe kansen en uitdagingen op je pad.

Omarm je nieuwe thuis!

“Waar dan ook, tot later”, zegt ze. “We zien elkaar snel, hier of in Marrakech, sowieso op een warme plek, een thuis."

Driek is de zoon van mijn zalige vriendin Miek. Zij is een super onderneemster met als levens- en business moto: doen waar je blij van wordt. Miek had al een koffiehuis en richtte nu net HoveniersHuis op. Een ontmoetingsplek in Vichte, je kan er logeren, feest vieren, workshops volgen…

Instagram Miek: @doenwaarjeblijvanwordt
Alle info over HoveniersHuis: www.hoveniershuis.be

Dagelijkse gevolgen van de pandemie

Rond deze tijd is het drie jaar geleden dat ik met deze blog startte en “ik ga naar Marrakech” verkondigde. Ik vertrok voor vermoedelijk een tijdelijk avontuur naar en met de man die ik lief had. Al had het hele avontuur ook veel kans om iets langdurig te worden…. en niet veel na de start van deze blog werd duidelijk dat Rachid en ik voor het langdurige scenario gingen! Maar wat niet vast lag in dat scenario is dat we al snel onze unieke zoon Nizar zouden krijgen, dat we een ViaVia café restaurant uit de grond zouden stampen, dat we met Bye Bye Belgium uitgebreid gevolgd zouden worden op tv,… En het doemscenario van een pandemie, nee dat kwam zelfs niet in me op bij de start van dit langdurige avontuur in Marokko.

Nu begin 2022 voel ik hier in Marrakech de gevolgen van de pandemie dagelijks. En nee het is niet fysiek want op een verkoudheid (ook hier is januari het snot-seizoen), vermoeidheid (Nizar is 2 jaar maar wordt nog élke nacht 1 à 2 keer wakker) en af en toe hoofdpijn (zou het van de stress zijn?), ben ik fysiek OK! 

Tuurlijk is het C-virus hier ook in al z'n varianten maar naar we mogen geloven worden momenteel de ziekenhuizen in Marokko niet overspoeld. Tja er wordt ook een pak minder getest dan in België/Europa (PCR-test is +/- 50 euro en zelf te betalen. Zelftesten zijn hier niet te verkrijgen). En dus wie weet zijn/waren die verkoudheid, vermoeidheid en hoofdpijn wél C... maar nee, toch voelen we de gevolgen van de pandemie niet echt fysiek. 

Ik voel de gevolgen van de pandemie in mijn kopke... ik heb al liters tranen gehuild. De onzekerheid is de boosdoener die mijn positieve mindset aan diggelen slaat. Dat hier van de ene op de andere dag wordt beslist om grenzen te sluiten en dat niemand weet wanneer en onder welke voorwaarden ze weer zullen openen, dat heeft een impact die mentaal én financieel gigantische gevolgen heeft. Bij mij en ons ViaVia restaurant en in de hele toeristische sector hakt zoiets erin. Ik merk dat de stress me verlamt. En da's confronterend want waar is mijn veerkracht en tonnen energie gebleven? 

Marrakech wordt in een wurggreep gehouden en velen zitten in een overlevingsmodus. Iedereen wacht af want wat kan je doen bij beslissingen waar je geen vat op hebt?

Het is moeilijk te beschrijven wat de impact precies is. Want bij elk hotel dat sluit, elk restaurant dat enkel in het weekend opent, elke gids die zijn stadsweetjes niet kan delen, elke paardenkoets die op stal blijft,... horen persoonlijke verhalen en families die zoeken naar een ander inkomen om op een iet-wat leefbare manier deze pandemie door te komen.

Een artikel van Medias24 geeft je met cijfers en getuigenissen een idee van hoe het er nu in Marrakech aan toe gaat. 

Ik ben ontzettend dankbaar voor de mental support en de financiële steun die ik van mijn familie en lieve vrienden krijg. Bij momenten ben ik wanhopig voor ons en Marrakech. Maar door de online babbels, de schone initiatieven en de onvoorwaardelijke steun, blijf ik hoop koesteren. Dit is een fase, dit gaat voorbij! Ooit zal ViaVia floreren en een plek zijn waarvan de positieve impact niet te overzien is. Die hoop wil ik voor mij, voor ons en voor Marrakech blijven koesteren. 

Positieve Marrakchi

Positief. Het lijkt tegenwoordig een woord dat ik eerder link aan het resultaat van een coronatest dan aan een ingesteldheid. Want helaas beheerst de pandemie met teveel positieve testen nog steeds het nieuws én ons leven. In Marokko zijn er op vrijdag 16 oktober opnieuw 3498 mensen die na een test bevestiging krijgen dat ze covid positief zijn. Over de hele coronaperiode zijn er tot nu 167.148 besmettingen en 2818 overlijdens. 

Het virus woedt nog volop en de wereldwijde negatieve impact is nog amper te overzien. Zoveel mensen die ziek worden, zoveel mensen die rouwen, zoveel mensen die eenzaam zijn. Zoveel mensen die familie, vrienden, inkomen, sporten, feesten en vooruitzicht missen. Het is quasi logisch om je nu in negativiteit te verliezen. 

En toch zijn daar de positieve Marrakchi die warme initiatieven opzetten. Deze 3 projecten kwamen op mijn radar: 

Opération Ne Baissons pas les Masques gesteund door de ngo Coeur & ACT zorgt al weken voor maaltijden en voedselpakketten voor daklozen en families. Corona jaagt meer inwoners van Marrakech de armoede in. Toerisme is een grote bron van inkomen voor heel veel families in deze stad. De sector ligt plat, mensen hebben weinig of geen spaargeld en niet iedereen kan rekenen op steunmaatregelen waardoor velen op zoek moeten naar andere manieren om te overleven. De voedselbedeling is dus letterlijk broodnodig. Door de giften van ondernemers en bedrijven en door de solidariteit van tientallen vrijwilligers slaagt deze actie.

Ook de ambachtslui en artiesten in de souk zitten door het wegvallen van toerisme zonder inkomen. Marrakech Artisan Fund trekt zich het lot van deze groep aan. Handgemaakte sloefen, tapijten, schilderijen, lampen,… het zijn souvenirs die vanuit Marrakech via toeristen huiskamers over de hele wereld sieren. Marrakech Artisan Fund zet ook de waarde van de Marokkaanse culturele traditie en technieken in de kijker. En hoopt zo dat dit vakmanschap niet verloren gaat. Concreet haalt dit fonds giften op waarmee het 100 ambachtslui financieel kan steunen. De ambitie is om die steun de komende 6 maanden te blijven verlenen.

Met Marrakech for Marrakchi trekt een groep jongeren zich de mentale impact van de coronasituatie aan. Fietsen kan de fysieke en mentale gezondheid verbeteren zo stellen de jongeren van Marrakech Green Wheels. Ze organiseren fietstochten om hun stadsgenoten de medina te laten herontdekken. De #positivevibes wordt standaard toegevoegd aan hun Instagramberichten want de activiteiten kunnen bijdragen aan het geluk van de Marrakchi en de filmpjes stralen dat ook uit.  

www.covidmaroc.ma

Coeur & ACT - Instagram

Marrakech Artisan Fund - Instagram

Marrakech Green Wheels - Instagram

Ik neem met Ik ga naar Marrakech deel aan de BlogBoost Najaarschallenge. De uitdaging voor deze blogpost was schrijven rond het thema Positiviteit & Energie. Surf naar www.blogboost.be en ontdek de deelnemende blogs.

Vol hoop op Wereld Toerisme Dag

Ik zit met Will Tura in mijn hoofd. Hoop doet leven. Zonder hooooop wil ik niet leven... 

Gisteren was een hoopgevende dag voor toerisme in Marrakech. Na zes en halve maand ging de poort van Jardin Majorelle weer open. Ik woon er achter de hoek en zag er voor de lockdown dagelijks pakken toeristen aanschuiven om de tuin waar Yves Saint Laurent woonde te bezoeken. Het moet zowat de meest istagrammable plek van Marrakech zijn en dus spot ik er ook de influencers onder de toeristen die Majorelle blauw met gele accenten in hun outfit combineren, ik vermoed dat ze daar meer likes mee scoren. Nu droeg ik gisteren ook wel een blauwe broek met gele bloemetjes, niet toevallig maar ook niet als influencer. Ik werd gewoon echt blij met deze concrete stap naar de heropleving van het toerisme en wou dat met gepaste outfit tonen.

Toeristen mogen Marokko weer in als ze twee negatieve coronatesten en een hotelreservatie kunnen voorleggen. Maar de vluchten zijn beperkt en worden door slechts enkele maatschappijen uitgevoerd. En voor België bijvoorbeeld kleurt de reisbarometer alles buiten Europa rood, het wordt dus verre van gestimuleerd om op reis te gaan. En we moeten er eerlijk over zijn, het coronavirus gaat nog veel te vlot rond in Marokko, gisteren werden er 2700 nieuwe gevallen geregistreerd op 1 dag. 

En toch put ik hoop uit de opening van Majorelle, uit de aankondiging dat het prestigieuze Mamounia Hotel op 16 oktober heropent, uit de hoera-kom-naar-Marrakech-sfeer die enkele restaurants en riads opnieuw de wereld insturen.

Hoop doet leven. Toerisme doet leven. Het is voor veel Marrakchi de bron van inkomsten. Sinds het uitbreken van het coronavirus is het dan ook voor veel inwoners hier overleven. Ik heb het niet over een instituut als Jardin Majorelle, uiteraard hebben die ook enorm verlies geleden en spaarden ze zichtbaar kosten nog moeite om te investeren in hygiënemaatregelen en circulatieplannen, maar zij zijn professioneel georganiseerd en hadden vermoedelijk wel een financiële reserve. Het is overleven voor de mensen in de informele economie gelinkt aan toerisme en dat zijn er ontelbaar veel in Marrakech. Denk aan de artiesten die lederen sloefen maken, tapijten weven, meubels schilderen, lampen ontwerpen,... denk aan de gidsen, aan de sapjesverkopers, aan de poetsvrouwen en obers in restaurants en riads, aan de chauffeurs, aan de loopjongens,... vaak is hun werk niet geregistreerd en dus hebben deze mensen geen recht op wat voor officiële hulp ook. Het is overleven en hopen op beterschap. 

En mijn eigen verhaal als ondernemer in toerisme had ik ook liever anders zien starten, de opening van ons reiscafé ViaVia Marrakech stelden we noodgedwongen uit. We leven op spaargeld en bij momenten weegt de onzekerheid zwaar. Maar we zullen doorgaan om het met die andere klassieker te zingen. 

Vandaag is het wereld toerisme dag. Elk jaar op 27 september focust de UNWTO op een ander thema van de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG). Op vlak van de SDG’s zijn er nog heel veel uitdagingen en die zijn er wereldwijd niet minder op geworden door de pandemie. Laat het vandaag een dag zijn waaruit de toeristische sector moed kan putten om door te gaan en waarop de toeristen weer plannen kunnen maken. 

Tot binnenkort in Marrakech? 

Energie tanken op vakantie

Wij zijn eindelijk nog eens op vakantie geweest! Weg van huis met een valies vol zwemgerief, stapschoenen en zonnecrème. Die grote valies was mogelijks lichtjes overdreven aangezien we slechts 3 dagen op vakantie gingen en ik in normale omstandigheden zou spreken over een weekendje weg of er efkes tussenuit glippen. Maar we weten allemaal dat het sinds maart 2020 geen normale omstandigheden zijn, awoe corona! 

Tot een jaar geleden verlegde ik mijn grenzen met Joker en ging ik jaarlijks als reisbegeleider op groepsreis. Ik trok er ook zelf regelmatig op uit, alleen of met vrienden, weekendjes in België of op citytrips in Europa, cocktails drinken in Cuba, fietsen langs de Donau of nieuwjaar vieren in Senegal,… ik hield me de laatste jaren niet in, waarom zou ik? Het ontdekken van ongekende plaatsen en het ontmoeten van fijne mensen, het lekker eten en drinken, de sportieve inspanning en het lui relaxen, van vakantie en reizen krijg ik bakken energie.

Door de recente veranderingen in mijn leven, kon ik natuurlijk voorspellen dat vakantie een andere invulling zou krijgen. Want tuurlijk zorgt de komst van een baby ervoor dat je op een andere manier nadenkt over reizen en verlof. Ook al namen we onze wereldburger vanaf zijn geboorte overal mee naartoe met de metro en de trein, vanuit Brussel naar Antwerpen en Oostende. En toen Nizar 6 weken jong was, vlogen we van Brussel naar Marrakech. Ok dat was eerder voor een verhuis dan voor vakantie maar het had veel weg van op reis vertrekken. Door de douane met kinderwagen en bagage, aan mijn borst in een stevige turbulentie hoog in de lucht, een luier verschonen in het vliegtuigtoilet, mijn kleine reiziger deed het zonder huilen! 

Een andere invulling van vakantie want tuurlijk is het verbouwen en opstarten van een eigen restaurant qua planning en qua financiën geen ideaal moment om een verre reis te maken. Grootste reisplannen kunnen we weer maken als de zaak goed draait maar om nu helemaal zonder uitstappen en reisjes vallen, dat zagen we ook niet zitten. Dus namen mijn man Rachid en ik ons voor om minstens één keer per maand een daguitstap te maken en ook af en toe een meerdaagse weg met ons gezin te organiseren. Voor ons zou dat de beste manier zijn om met de nodige energie en de goeie vibe onze zaak te runnen. En geef toe, een ViaVia reiscafé waarvan de eigenaars het liefst thuis blijven zou ook maar vreemd zijn, toch? Vanuit Marrakech hoeven we niet eens lang te reizen om in een hele andere omgeving terecht te komen. We zitten onmiddellijk in het Atlas gebergte of op het strand aan de Atlantische Oceaan en gaan we de andere kant uit dan is er de woestijn.

Variatie genoeg voor avontuurlijke of ontspannende uitjes maar tijdens de coronacrisis een tijdlang verboden of een heel gedoe om gestempelde reisdocumenten te bemachtigen om je binnen Marokko te verplaatsen. Er was dus een half jaar geen sprake van nog maar te denken aan een korte vakantie. Tot nu, de reismicrobe was niet meer te onderdrukken en onze moraal kon best een boost gebruiken. 

We laden onze valies in en trekken naar Lalla Takerkoust, een dorp net buiten Marrakech aan een dam. Daar logeren we op de vakantieboerderij Jnane Tihihit. Voor mij een soort trip down memory lane want als kind stond ik vaak tijdens de vakantie mee stallen uit te mesten en zag ik kalfjes geboren worden, wij hielden met ons gezin in de jaren ’80 en ’90 het Belgische hoevetoerisme mee in stand. Zalig dat ik dit nu ook met mijn zoontje én in Marokko kan doen! Hij kijkt zijn ogen uit bij de geiten en de paarden, bij de kwetterende ganzen en bij het melken van de koeien. We eten groenten uit de moestuin, fruit uit de boomgaard, verse melk van de koeien en geitenkaas bij het ontbijt. Elk huisje op de boerderij heeft een eigen tuin en omdat we de enige gasten zijn hebben we ook het zwembad voor ons alleen! 

Wat een gevoel, na al die maanden van beperkte bewegingsvrijheid en van grote onzekerheid kunnen we hier even echt ontspannen. En gelukkig zijn we onze impulsiviteit en onze zin voor avontuur nog niet verloren. Als we gaan stappen blijkt het na 2 uur wandelen toch te warm én te ver om het volgende dorp te bereiken, dus duim omhoog en liften. Zalig dat we daar allebei geen seconde over twijfelen. En of het aan onze baby of aan onze autostop skills ligt, de eerste auto pakt ons mee en zet ons af aan een restaurant met zalig uitzicht over het meer, met tuin én zwembad, daar duiken we in ons ondergoed in want tja wie pakt nu zwemgerief mee op een wandeling? 

Mondmaskers en ontsmettingsgel dat steekt wel in de dagrugzak. De verplichte attributen tijdens deze pandemie die ons zonder pardon naar de realiteit katapulteren. Want door even op vakantie te gaan, is corona de wereld niet uit en is toerisme niet op gang gekomen. Wij hebben wel drie dagen energie getankt en de moraal opgekrikt maar we kijken er zo naar uit om zelf volk te ontvangen in ons ViaVia Reiscafé en om toeristen te laten genieten van Marrakech. We houden van vakantie én we willen ook zo graag aan het werk! 

Pasfoto met een bloemenkader

Op deze Dag van de Fotografie neem ik je mee naar de fotograaf in Marrakech. Naast een reeks documenten, stempels en handtekeningen had ik onlangs namelijk ook pasfoto’s nodig om een hoop administratie in orde te brengen. 

In Brussel was ik daarvoor in een fotokotje gekropen, had ik het gordijntje dichtgeschoven en het stoeltje goed gedraaid zodat mijn ogen op het scherm mooi op de aangeduide lijn terecht kwamen. Ik had schaapachtig geglimlacht, had dit 3 keer gedaan want bij poging 1 lag mijn haar niet goed, bij poging 2 keek ik te serieus en bij poging 3 moest ik wel tevreden zijn want meer pogingen kan je in zo’n fotokotje niet ondernemen. Max anderhalve minuut later kwamen mijn pasfoto’s dan uit de gleuf aan de buitenkant van dat kotje gerold en voila dat was het dan. 

Maar ik ben in Marrakech en ik heb zo’n photomaton kot hier nog niet gespot. Wel spotte ik al verschillende fotografen in de stad dus voor mijn pasfoto’s stap ik zo’n winkel binnen. En da’s meteen een andere ervaring dan wat ik in Brussel kende. De man stuurt me de trap op, “daar boven is de studio, maak je maar klaar ik kom zo”. Owke…

Het is effectief een studio met fotocamera op statief, met een grote lamp én met decors. Voor de grote spiegel liggen plastieken borstels om je haar te kammen. En stel dat je een plastron wil aandoen, kan je er eentje uit de collectie kiezen. Ik hou het op mijn eigen outfit maar moet dat verdomde mondmasker natuurlijk nog af doen en check toch in die spiegel of mijn haar niet al te warrig ligt. En daar is de fotograaf al. Afhankelijk van het doel van de pasfoto’s, moet je de achtergrondkleur kiezen: fond gris of fond bleu. Ik zet me op het stoeltje, de fotograaf zet zich pal voor mij “et oui madame” FLASH en het staat er al op, van de eerste keer goed!

Terwijl ik mijn mondmasker weer op zet en toch zelf ook een foto neem van het schitterende decor in deze studio, is de fotograaf alweer beneden en drukt hij mijn pasfoto’s af. Als ik aan de kassa sta, krijg ik 8 pasfoto’s netjes uitgeknipt in een plastiek kaftje. Én in een omslag krijg ik een verrassing: één groter A5 formaat van mezelf mét een bloemenkadertje rond mijn hoofd. Meer kitch kan je het niet hebben. Haha heerlijk maar wat doe je met zo’n foto? Ik kan die toch moeilijk bij mijn administratie steken? 

Blijkt dat Rachid toen hij maanden geleden pasfoto’s liet maken, ook zo’n groter exemplaar kreeg, het is iets standaard hier bij de Marokkaanse fotograaf. Al heeft Rachid de eenvoudige versie zonder schoon kadertje rond zijn gezicht. We lachen dat het ons staatsportret lijkt en zetten de foto’s netjes naast elkaar op de kast. Echt lang gaat dit hier niet staan vermoed ik maar wie weet wil Nizar ooit een stamboom van de familie maken, dan mag hij deze foto’s van zijn ouders daarvoor gebruiken!

Marrakech heeft trouwens ook een Maison de la Photographie. Tot mijn scha en schande liep ik er tot nu steeds voorbij… ik neem me op deze feestdag van de fotografie voor dat als de coronamaatregelen het toelaten, eindelijk dit museum te bezoeken.

Zichtbare verschillen, wederzijds respect

Op Eid Al Adha, het offerfeest afgelopen vrijdag, bleven de moskeeën dicht en de mondmaskers op. Corona houdt Marokko nog stevig in de greep. Het aantal positief geteste covid19-cases stijgt pijlsnel. En verwacht wordt dat het offerfeest en de intense familiecontacten voor nog meer gevallen zullen zorgen.

Al is hét familiefeest bij uitstek dit jaar sowieso in kleinere kring dan anders. Waar ik vorig jaar met het offerfeest nog te gast was bij mijn schoonmoeder en haar huis zich vulde met haar 6 kinderen en al haar kleinkinderen rond de brochettes en tajine. Waar het bezoek toen binnen en buiten liep voor koekjes en thee. Daar is het dit jaar in’t klein te doen in ons appartement met een stukje van de familie van mijn man Rachid. Want voor het eerst in maaaaaaanden doorbreken we onze fameuze coronabubbel voor een uitbreiding met mijn schoonmoeder en schoonbroer. Ze konden vorige week zondag de trein nemen naar Marrakech met hun geregistreerde treintickets, hun verplichte mondmasker en een flesje desinfecterende handgel. Die zelfde avond werden nog nieuwe veiligheidsmaatregelen afgekondigd en zouden de stadsgrenzen halsoverkop gesloten worden, waardoor voor onbepaalde duur niemand meer in of uit Marrakech kan. 

Ik geef toe dat ik het uitbreiden van onze bubbel geen evidentie vond. Ook al ben ik normaal geen angsthaas, de angst voor het coronavirus is er bij mij precies toch meer ingeslopen dan ik dacht. Maar kijk, ik weet dat mijn schoonfamilie ook al die maanden zonder symptomen in hun kleine bubbel zat en dat mijn schoonmoeder het allemaal heel serieus op pakt. En nu ze eindelijk haar zoon én kleinzoon kan terug zien, zal ze dat echt in de veiligst mogelijke omstandigheden doen.

Maar ik geef ook toe dat het voor mij geen evidentie was om het offerfeest op zich bij ons te laten doorgaan. Want dat wil zeggen dat ik twee weken mijn schoonmoeder in huis heb, allez in ons 1-slaapkamer-appartement! En dat ik gastvrouw ben en dat mijn Darija (Marokkaans Arabisch) nog zo beperkt is en dat zij geen woord spreekt in de talen die ik vlot begrijp komt er ook bij. Dat hoeft allemaal geen drama te zijn en dat wil ik er ook niet van maken. Maar dat het een uitdaging zou worden, dat kan je wel stellen.

Op zich is het niet vreemd in Marokko dat bij familiefeesten de salons vol familie en genodigden liggen. Wij kopen een extra matras en installeren die in de living. Zo ligt mijn schoonmoeder die niet meer goed te been is toch iets of wat comfortabel, mijn schoonbroer slaapt op onze zetel. Ik ben deze situatie van één ruimte delen met veel mensen wel gewoon van eerdere lange verblijven in Afrika of van home stay op reis. Maar dit is toch anders want nu is dit mijn thuis en heb ik hier mijn gewoonten en die zijn vaak niet veel anders dan als ik ze had in België. Uiteraard zitten er al heel wat Marokkaanse invloeden in mijn manier van leven hier, puur door de locatie en door de roots van Rachid. Al denk ik dat ons gezinsleven vooral een mengelmoes is van dingen en gedachten die we de afgelopen 40 jaar opdeden en nu elk in onze relatie binnenbrengen. Dat daar voor mij ook een behoefte aan eigen ruimte en privacy bij hoort, dat steekt nu met de komst van de schoonfamilie duidelijk de kop op. Soit, ik zal wel merken hoe het uitdraait, het is een feestperiode dus iedereen wil er sowieso het beste van maken. 

Zoals er in België pakjes onder de kerstboom liggen, zo worden bij het offerfeest ook cadeautjes gegeven. Ik krijg een baghrir pan van mijn schoonmoeder, baghrir zijn de Marokkaanse duizend gaten pannenkoekjes, ik hoop dat ik bijhorend ook een praktijkles bakken krijg. Want in tegenstelling tot de meeste Marokkaanse mama’s ben ik daar niet zo bedreven in, oeps. Ook Rachid geeft me een cadeautje: een djellaba. Ik verdenk hem ervan dat het meer is om zijn moeder te plezieren dan om mij te verrassen. Al koos hij het traditionele kleed wel zorgvuldig uit “het is een lichte stof dus ideaal bij dit warme weer en de kleuren passen echt goed bij jou”. Shokran darling thanks. Ik weet dat hij het waardeert dat ik nu met zijn familie op bezoek niet rond dartel in een kort jurkje of laat staan in mijn ondergoed wat ik bij plus 40 graden wel eens doe. Uit respect voor het bezoek, kleed ik me best ‘gepast’. Dus ik doe hem een plezier en draag de djellaba onmiddellijk en merk dat het ding nog comfortabel zit ook en dat het me best nog wel goed staat. 

De fles vin gris die we nog in de ijskast hadden staan, heeft Rachid verstopt in de kleerkast. Haha ik moet er om lachen en zeg hem dat ik het beetje schijnheilig vind. Zijn moeder weet dat zowel hij als ik alcohol drinken. Maar ook hier draait het om respect zegt hij, je drinkt niet in haar bijzijn en de fles moet er ook niet voor het grijpen staan in de keuken. 

Het zijn dit soort kleine dingen die me doen balanceren en redeneren: hoe ga ik respectvol om met mijn schoonfamilie en blijf ik toch trouw aan mezelf en aan gewoonten, waarden, normen die ik wil behouden. Een eenvoudige formule bestaat hier niet voor. Ik denk dat respect in alle opzichten het beste werkt. Maar opnieuw, dat het een uitdaging is, dat kan je wel stellen. 

Ondertussen zijn we op de middag van de eerste dag van het offerfeest, ons zoontje Nizar heeft een blitz kostuumpje aan, er klinkt religieuze arabische muziek door het appartement en er ligt een geofferd schaap te drogen in de living. Ik moet even slikken, zeker als ik de schapenkop in de keuken ontdek. Ik wist wel dat dit ging gebeuren maar vorig jaar kon ik de keuken nog vermijden, dit jaar in mijn eigen keuken is dat moeilijker. Alles van het schaap wordt op een of andere manier gebruikt, de vacht en huid werd door de slachter mee genomen, de kop gaat in de soep, de hersenen én de testikels zijn een delicatesse. Ik houd het zelf bij de brochettes die me worden aangeboden en kijk uit naar een smakelijke tajine zònder ingewanden. 

De hele familie belt ons op: Eid Mabrouk! Hoe gaat het met jullie, is het schaap goed geofferd, hoe is het in Marrakech, zijn jullie gezond en wel, wees voorzichtig voor corona, het allerbeste voor iedereen,… Het gaat de hele dag door met wensen via de videochat. En de hele dag en ook de dagen nadien worden er maaltijden bereid, het lijkt alsof er altijd iets op het fornuis staat te pruttelen.

De avond nadat het schaap werd geslacht, krijg ik de slappe lach als ik Nizar in slaap wieg met Slaap kindje slaap. Ik pas de tekst aan… “daar buiten liep een schaap, het dronk zijn melk zo zoetjes”… Het schaap is ondertussen in stukken en steekt in de diepvries om de komende weken tajine mee te bereiden maar ook om nog weg te schenken aan minderbedeelden, ook dat hoort bij het offerfeest.

Ondertussen ligt het driedaagse feest achter ons en zijn de stadsgrenzen nog steeds dicht. De teller van coronabesmettingen tikt aan, de maatregelen bijven van kracht. Men schoonfamilie logeert dus nog voor onbepaalde tijd in onze living. Gelukkig vinden we elke dag beter ons ritme en onze plaats in deze bubbel. De verschillen zijn zichtbaar maar het wederzijds respect is voelbaar. En stiekem trek ik die fles vin gris één van de komende avonden lekker open. Op het balkon van de slaapkamer komt mijn schoonmoeder niet, hihihi hik.

Hitte

Ik gok dat het weer overal ter wereld het meest voorkomende gespreksonderwerp is. In Marrakech is dat niet anders. Zeker als de thermometer al ruim een week dagelijks boven de 40 graden stijgt met een paar pieken tot 46 graden. De lucht is zwaar, het is heet en als er wat wind staat, lijkt het alsof je met een haardroger in je gezicht blaast. Voordeel: de natte was is op minder dan een uur kurkdroog. Mijn zoon van 7 maanden slaapt normaal de hele nacht door maar nu wordt hij badend in het zweet ’s nachts wakker want ook de nachten blijven warm. Toen ik één van de voorbije nachten om 3u30 even met hem wat wou afkoelen op het balkon, was het nog steeds 32 graden! 

Het weerbericht voorspelt dat het alvast de komende week ook boven de 40 graden blijft. Marrakech is tijdens juli en augustus sowieso heet en dat zal er de komende jaren niet beter op worden. Dus leer ik ermee om te gaan net zoals alle Marrakchi dat moeten doen. Les 1: blijf binnen en vertraag je tempo. Haha, we mogen sinds dik twee weken uit ons kot maar sluiten onszelf alweer het grootste deel van de dag thuis op om de hitte te vermijden. 

Gelukkig is ons appartement redelijk koel, dat merkte ik toen corona ons half maart in lockdown thuis opsloot. Het weer in Marrakech was toen ongewoon grauw en grijs en in ons appartement was het onaangenaam kil. Ik droeg toen 2 paar sokken, een dikke trui én een sjaal om het binnen warm te krijgen! We zeiden toen nog dat we met dit kille appartement in de zomermaanden blij zouden zijn. En inderdaad, we kunnen de hitte redelijk buiten houden maar bij 46 graden was het toch ook niet meer te harden en ging de airco aan. Ik hou zo niet van die aircobak want los van het instant-afkoelings-effect, vind ik het absurd dat het gebruik ervan net voor de verdere opwarming van de aarde zorgt. Ik probeer dus op andere manieren af te koelen, door de rolluiken overdag omlaag te doen bijvoorbeeld. Of door ’s ochtends om 8u een wandeling te maken zoveel mogelijk in de schaduw. Door liters water te drinken en homemade limonade te maken. Door thuis rond te lopen in ondergoed of in een lichte djellaba. Door af en toe samen met mijn baby in een verfrissend badje te plonzen. Door altijd een tetradoek in de buurt te hebben om zijn en mijn zweet af te deppen. Door na zonsondergang weer buiten te komen voor een terrasje of een wandeling in het parkje in de buurt. 

En natuurlijk loop ik te puffen en te zweten terwijl mijn lijf oververhit. Maar ik loop zo min mogelijk te klagen en te zagen want dat verhit enkel mijn gedachten en die hebben in deze onzekere tijden al genoeg te verduren. Dus laat me vooral het hoofd koel houden.

Videobellen

Vandaag is mijn jongste broer jarig. Ik was daarstraks op zijn feestje in de tuin in Deurne. Al heb ik niet met een streekbier kunnen klinken of de pizza uit de nieuwe oven kunnen testen. Want jawel, ik ben in Marrakech en ik was op het verjaardagsfeestje aanwezigheid via FaceTime. 

Nog voor corona ons leven binnendrong, deed ik al wel eens aan videobellen. Toen Rachid en ik nog ver weg van elkaar woonden bijvoorbeeld en we naast het bellen elkaar toch ook soms verliefd in de ogen wilden kijken. Nu we samen met Nizar in Marrakech wonen, zie ik mijn familie vaker online. Ook mijn schoonfamilie belt om ons te zien, ze wonen aan de andere kant van Marokko en omdat we niet dezelfde taal spreken, maakt videobellen het ook een pak makkelijker om te communiceren. 

Nu sinds enkele maanden social distance een algemeen gekend begrip werd en het coronavirus ons wereldwijd thuis plaatste, is het videobellen alomtegenwoordig. Via Whatsapp, Zoom, Skype, Messenger of FaceTime nam ik met familie en vrienden deel aan apero’s, verjaardagen, huiskamerconcerten, quizzen, vertelavonden en zelfs een verkleedfeestje. Met vriendinnen videobelde ik de afgelopen weken ùren. Soms was het gesprek zelfs diepgaander dan dat we het face to face op café zouden voeren. Al speelde de vreemde tijd en bijhorende corona-emoties daar ook een rol. 

Nu we zowel in België als Marokko weer uit ons kot mogen komen, is de frequentie van het videobellen serieus afgenomen. Logisch nu we elk in onze omgeving weer fysiek kunnen samenkomen, al is het nog met de nodige afstand of met een mondmasker. Dat het leven weg van onze schermen weer op gang komt is zelfs een beetje een bevrijdend gevoel. En toch hoop ik dat het videobellen een overlever van het coronavirus wordt. Voor mij is het een ideale manier om vanuit het buitenland met mijn Belgische vrienden en familie contact te houden, om even coucou te zeggen of fier Nizar te tonen. Ik zou het jammer vinden als het videobellen volledig wegebt. En ik besef dat het de heimwee mogelijk meer aanwakkert maar vooral wakkert het de betrokkenheid aan, zowel in België als hier in Marrakech.

Opluchting bij start deconfinement

Het is 22u, ik heb het zweet en stof net samen met de opluchting in de douche van me afgespoeld. Donderdag 25 juni 2020 was een goeie dag! Nizar is nog maar een kwartier aan het slapen, niet omdat het een moeilijk slaapritueel was vanavond, integendeel. Toen ik hem in zijn bedje legde, viel hij als een blok in slaap. We hebben na 100 dagen lockdown intens van onze herwonnen vrijheid zonder avondklok in Marrakech geprofiteerd. Het is ruim na de laatste oproep tot gebed als we bezweet, bestoft en voldaan terug aankomen in ons kot. 

De start van de deconfinement begon al vroeg. Om 6u20 sprak ik in De Ochtend op Radio 1 opgelucht over de versoepeling van de coronamaatregelen in Marokko. Het werd licht en de zwaluwen kondigden een schone dag aan. Eerst zit ik dan toch weer online en aan men schermen gekluisterd, de fijne reacties op men blog en het radio-interview te lezen. Maar ik had me voorgenomen om vandaag onze leefwereld van ons kot naar de stad te verleggen. Dus steken we rond 11u Nizar in de kinderwagen en wandelen we naar het eerste beste terras voor een nousnous, de Marokkaanse versie van de Brusselse lait russe. 

Rachid en ik belanden achter onze hoek op het drukste kruispunt van de buurt. Rust hoef ik nu even niet, het is geruststellend dat de wirwar van brommers, voetgangers, auto’s en fietsers met het nodige getoeter de stad opnieuw vult. De meeste mensen dragen een mondmasker al is de manier waarop het gedragen wordt vaak niet-conform de richtlijnen. In eerste instantie vind ik dat een lastige gedachten. De laatste dagen stijgt het aantal positieve coronagevallen namelijk weer. Dat lijkt me reden genoeg om dan net afstand te bewaren, handen veel te wassen én dat verplichte masker op een correcte manier over je mond en neus te trekken. Maar na een half uur bij 30 graden wandelen, begrijp ik waarom zoveel mensen als ze zich verplaatsen het masker op hun kin laten hangen… ik zweet me kapot en krijg moeilijker frisse lucht. Daarbij wandel ik in dit deel van de stad op voldoende afstand van anderen enkel met Nizar en Rachid op minder dan 1,5 meter. Na drie kwartier steekt mijn neus dus ook uit het masker en wordt het ademen en daarmee ook het wandelen een pak aangenamer. Ik neem me voor om in de dichterbevolkte medina met de smalle straten wel steeds flink én correct mijn mondmasker op te zetten. 

Nizar lijkt nu een reus in zijn kinderwagen, hij past nog net in het mandje. Zot hoe gigantisch die gegroeid is tijdens de lockdown. Ik ben zelf ook gigantisch gegroeid, humhummm… het is schrikken om op selfies te zien hoe vol mijn gezicht is en om te voelen hoe stram ik geworden ben. Ik voelde me tijdens mijn zwangerschap en na de bevalling een pak fitter en scherper dan nu na 100 dagen lockdown. Ik neem me voor om me vanaf nu weer fit te stappen. En dat lijkt Nizar ook te waarderen, hij zit liever dan dat hij ligt in die kinderwagen. Zo hoeft hij niets te missen en kijkt hij gefascineerd rond.

De parken zouden vandaag terug openen maar bij de grote groene zone tussen nieuwe en oude stad is het hek dicht. Een parkwachter verzekerd me dat het morgen wel toegankelijk zal zijn. We zetten ons in de schaduw van de Koutoubia moskee. Het is niet over de koppen lopen, op de bankjes en dorpels zitten slechts een paar andere mensen die verkoeling zoeken. Ook op het centrale Djemaa El-Fna plein is het rustiger dan normaal. De dansers en vrouwen voor hennatatoeage zijn er niet, slechts een paar fruitsapkraampjes zijn open en de koffiehuizen en restaurants zijn dicht. Ook in de souk zijn enkele ambachtslui aan het werk en een paar winkeltjes open. Nu er geen toeristen zijn staan ook de paarden met hun koets op stal. Het lijkt een ander Marrakech dan toen ik er 100 dagen geleden voor het laatst door wandelde. We mogen terug buiten maar deconfinement starten gaat langzamer dan confinement invoeren. De levendige, kleurrijke stad bruist nog niet en vermoedelijk zal het nog even duren voor het leven weer echt op gang komt. 

Toch gaan we voor de totaalervaring, we willen ’s avonds op restaurant. Onmiddellijk merken we dat er nog heel veel zaken gesloten zijn. De hygiënemaatregelen zijn streng en het is voor uitbaters afwegen of het rendabel is om te heropenen aan 50% capaciteit en dat zonder binnenlandse of buitenlandse toeristen in Marrakech. We belanden bij Little Thai, na weken onze eigen tajine’s en pasta’s te koken, is het fijn om gewoon voetjes onder tafel te schuiven en de nem en de groene curry te laten smaken. 

De straatracers en stoere motards zijn ondertussen ook uit hun kot gekomen. Voor ons het signaal om onder de sterren en de maan naar huis te wandelen. We hebben vlotjes 15 kilometer in de benen en veel indrukken opgedaan. Na Nizar val ik zometeen ook als een blok in slaap. 

100 dagen lockdown in Marrakech

Ein-de-lijk! We hebben in Marrakech eindelijk iets concreet om naar uit te kijken: vanaf donderdag zullen de strenge coronamaatregelen versoepeld worden. Ik ben kei opgelucht! De hele coronaperiode heb ik zo positief mogelijk benaderd en dat lukte behoorlijk. Maar de laatste 10 dagen heb ik echt last van coronamoeheid, corona-emoties en coronatranen… het is genoeg geweest om in lockdown te zitten en geen concreet vooruitzicht te hebben. Dat er nu eindelijk een verbetering van de situatie is aangekondigd, maakt me zelfs licht euforisch! 

Quasi 100 dagen leef ik ondertussen in noodtoestand in Marokko. Concreet wil dat zeggen dat ik het huis niet uit mag zonder toelatingsdocument en dat zo’n document me enkel een noodzakelijk bezoek aan de dokter, apotheek of voedingswinkel toelaat. Veel anders dan die hoogstnoodzakelijke dingen valt er niet te beleven want scholen, souks, restaurants, hamams, moskeeën én de grenzen zijn dicht. Het weinige leven dat er overdag op straat is, valt ’s avonds helemaal stil omdat er een avondklok is. Strenge maatregelen om het coronavirus in Marokko te bestrijden mét verplicht mondmasker. 

Soms vragen vrienden tijdens het videobellen “Is het daar dan zo erg met het aantal besmettingen en overlijdens?”. Moeilijk te zeggen want de talloze wetenschappers leerden ons ondertussen dat het lastig is om cijfers te vergelijken. Om je toch een idee te geven zijn dit de Marokkaanse en Belgische coronacijfers van 21 juni 2020:

• Bevolkingsaantal: 36 miljoen Marokkanen & 11,4 miljoen Belgen

• Bevestigde Covid19 gevallen: 9977 in Marokko & 60.550 in België

• Te betreuren overlijdens omwille van corona: 214 in Marokko & 9696 in België

Gles f dar wordt iedereen in Marokko nu al ruim 3 maanden aangemaand, wat zoveel wil zeggen als restez chez vous en stay at home oftewel blijf in uw kot! Bij het begin van de noodtoestand reden politiecombi’s traag door de straten, hun sirenes afgewisseld met de duidelijke boodschap door de luidsprekers: blijf binnen! Per sms ontving ik het bericht: was je handen! Op tv dezelfde boodschap tussen de reclame en de nieuwsuitzendingen over corona door: respecteer het uitgaansverbod! De muezzin roept vanuit de minaret nog steeds vijf keer per dag op tot gebed maar voegt eraan toe om thuis te bidden en niet naar de moskee te komen. De Marokkaanse versie van blijf in uw kot mag je een pak letterlijker nemen dan de Belgische situatie. Als ik door mijn Instagram scroll steekt af en toe jaloezie de kop op, ik zie foto’s van Belgen die massaal wandelen en stories van vrienden die bubbelen in parken en op kaaien. Gles f dar dat is voor mij slenteren van de slaapkamer naar de living en terug via de keuken of de badkamer om dan af en toe lucht te happen en over de stad te turen vanop het dakterras.

De hele wereld is op slot, overal beheerst corona het dagelijks leven en voor velen hakt dit er stevig in op professioneel, relationeel en persoonlijk vlak. Daardoor besef ik maar al te goed dat mijn situatie best wel ok is. Ik ben gezond, ik woon in een goed appartement met veel licht, ik heb voldoende en gevarieerd eten en ik kan moeiteloos online contact houden met familie en vrienden. En qua gezelschap om deze crisis uit te zitten, heb ik het goed getroffen: mijn man Rachid en Reda onze 19-jarige neef die voor even bij ons zou wonen maar ondertussen deel van ons gezin is. De spilfiguur van ons gezelschap is de lieve kleine schattige Nizar, mijn zoon is bij het begin van de lockdown 3 maanden jong. Wat een geluk om hem zo dicht bij mij te hebben en als een vrolijke baby te zien groeien. Nizar mag thuis het ritme bepalen, we profiteren volop van onze tijd samen. We hoeven nog geen opvang in te schakelen nu we niet met onze eigen zaak kunnen starten.

Want tuurlijk is ook noodgedwongen de opening van ons ViaVia travellers café en restaurant uitgesteld. We waren bijna klaar met de verbouwingen maar de werkmannen moesten door corona afhaken. Rachid besloot onmiddellijk om zelf het pand verder af te werken. Samen met Reda gaat hij elke dag naar ViaVia om zelf tegels te leggen, muren te schilderen, stoelen te pimpen en de laatste dingen te fixen. Rachid schakelt ook een bevriend artiest in die van het houtwerk een traditionele Marokkaans kunstwerk maakt. Nu we plots tijd hebben, kunnen we die extra’s realiseren. Het is financieel uiteraard niet wat we verwacht hadden maar gelukkig is er nog geen personeel aan de slag, zijn er nog geen contracten met leveranciers en staat er geen stock te bederven. We kunnen het dus wel bolwerken, voor even.

Zot hoe ik weinig uitspook, hele dagen thuis zit en de tijd toch voorbij vliegt. Het weer is van regenbuien in maart omgeslagen naar zinderende 40 graden hitte in juni. Rachid en Reda deden een maand ramadan. Ik ben 40 jaar geworden. Nizar kan rollen, zitten, groentepap eten en is 6 maanden. En zo zijn we dus goed 100 dagen verder, in noodtoestand.

Vanaf komende donderdag 25 juni breekt een volgende fase coronamaatregelen aan. Marrakech blijft wel een rode zone waardoor de versoepeling beperkter is dan in de rest van het land. Maar ik focus op wat wel zal kunnen: buiten wandelen of fietsen zonder toelatingsdocument en zonder concreet doel. De openbare parken en tuinen zullen weer toegankelijk zijn, alle winkels kunnen openen. De avondklok vervalt. En zelfs restaurants, cafés, hamams en kappers mogen opnieuw open, weliswaar aan 50% van hun capaciteit en met de nodige afstands- en hygiënemaatregelen.

Professioneel duurt voor ons de lockdown voort want voor ViaVia Marrakech zijn er nog te veel onduidelijke factoren. De grenzen blijven dicht en er is geen concreet vooruitzicht. Het binnenlands toerisme is voorlopig beperkt. Een ViaVia travellers café daar horen reizigers bij, we wachten dus op het goeie moment om te starten. Dat geeft me tijd en ruimte om fysiek (mijn lijf is na 100 dagen stram) en mentaal (weg met de corona-emoties) weer energie te tanken. Het eerste wat ik donderdag doe is met Nizar naar buiten! Onze leefwereld verlegt zich dan van ons kot in Marrakech naar de stad Marrakech. Ein-de-lijk! 

Tijd

Souk klok en radio’s

In België werd de klok afgelopen weekend naar wintertijd gedraaid. In Marokko bleef het zondag eens gewoon hetzelfde uur, niets bijstellen gewoon zelfde tijd als zaterdag. Alhoewel… sommige “slimme” telefoons slaagden er toch in om hun gebruikers in de war te brengen waardoor enkele Marokkanen stipt een uur te laat op hun afspraak verschenen.

Maar goed, zowel België als Marokko zitten nu in de tijdzone UTC +1 uur en delen dus hetzelfde uur.

De afgelopen maanden werd er in Marokko nochtans ijverig aan de klok gedraaid. De verwarring was bij momenten compleet want volgden ze nu wel of niet de Europese zomertijd, toeristen kregen bij het landen van de stewards vaak een foute lokale tijd mee en waren ongerust over het uur van opstijgen van hun terugvlucht. In mei en juni was er ook de speciale ramadantijd en werd de klok een uur terug gedraaid zodat het breken van de vasten rond 19u20 was en niet pas rond 20u20. Tijd was de afgelopen maanden dus letterlijk veel aan de Marokkaanse klok draaien. 

Ramadantijd

Voor mezelf speelde het begrip tijd een grotere rol dan de klok op zich. Bij momenten was mijn tijd in Marrakech er vooral eentje van vertragen, van gewoon op bed liggen, van mijmeren, van pure emoties. Eentje van tijd nemen voor luisteren naar een podcast reeks of in één ruk een boek uit lezen of uren op een terrasje zitten en koffie na sapje na thee drinken. Op andere momenten was het cliché time files when you’re having fun meer dan ooit van toepassing met het vele fantastische bezoek en het ontdekken van de stad.

Maar bovenal blijkt 2019 een tijd waar het moment van grote veranderingen is aangebroken. Professioneel is het tijd voor iets nieuw, we kunnen een locatie in Marrakech bemachtigen om er ons eigen ViaVia reiscafé en restaurant te openen als over enkele maanden de tijd van verbouwen achter ons ligt. Het voorjaar was ook een periode waarin ik in geen tijd aanvoelde dat de man die ik lief heb, mij lief heeft. Dat we samen meer willen dan “we zien wel” en dat als we een gezin willen zo eind 30 jaar zijnde, het ook meteen tijd was om eraan te beginnen… de negen maanden van nieuw leven laten groeien zijn volop bezig.

Er breekt dus een nieuwe tijd aan. Één van vele dingen voor de eerste keer, één van veel samen en één van nieuw leven. Een tijd waar ik met volle goesting voor sta en waar natuurlijk ook veel vragen en onzekerheden bij opduiken. Maar dan weet ik, tijd brengt raad.

Nieuw leven op de werf

Mooie Mina in Marrakech

De stoom beneemt me mijn zicht. Net als de bruine zeep waarmee ze stevig mijn gezicht en lichaam insopt. Het branderige gevoel in mijn ogen neemt me terug naar toen ik klein was, en ik met hetzelfde enthousiasme werd gewassen. Inclusief ogen. Zodat ik het keer op keer op een gillen zette. Deze keer niet. God, wat zou ik geven om weer die pijn te voelen. De enige die er toen was. Ze wast mijn arm, klopt op de andere zodat ze ook die onder handen kan nemen. Met zoveel liefde en geduld boent ze alle viezigheid van me af. Tikt op m’n rug om me te draaien zodat ik naakt voor haar zit. Zij overigens ook, maar het voelt niet vreemd. Niet raar, of onwennig. Ik voel me weer het klein meisje dat gewassen wordt, verzorgd en oneindig geliefd. Dat erna in een handdoek werd gewikkeld en als een kleine prinses in de zetel bij de verwarming werd gelegd. Gek hoe je dat als kind nooit echt beseft, maar nu geniet ik er eens zoveel van.

De catacomben vullen zich verder met stoom als ze een grote emmer over me heen plonst. Het water verwarmt me, omarmt me en ik voel me een baby in de baarmoeder. Veilig en verborgen, niets meer of minder. Ze is nog niet klaar en begint me te scrubben met een steen. Dezelfde die baba ook gebruikt. Vuil en stof rollen van mijn huid, tot er nieuwe laag tevoorschijn komt. Alsof ik opnieuw kan beginnen, en alle pijn en verdriet mee in de kleine gootsteen verdwijnt. Ze zit nu achter mij en wast mijn haart. ‘Zina’ zegt ze, net als mijn moeder me altijd noemde. Mooi. Je bent mooi, zegt ze. En ik sla mijn ogen dicht. Een moment voel ik mijn moeder dichtbij, alsof ze nooit echt is weggeweest.

Plots klopt ze op mijn rug en maakt een geldteken. ’50 diram” en ik kijk in paniek naar mijn vriendin die op de gloeiende stenen ligt. Ze ziet me niet, en ik kijk weer in die donkere ogen die zo hard op de mijne lijken. Lieve ogen, ogen van een moeder. Die moet zorgen voor haar kinderen. Haar kleinkinderen. Maar niet voor mij. Het is daar dat ik besef dat je maar één moeder hebt. Dat een ander van je kan houden, je kan wassen, maar nooit je ouder zal zijn. Dat je dat ook niet kan verwachten. En dat dat helemaal niet erg is. Een blik op mijn vriendin ontdooit me verder. Het geduld, enthousiasme en de onvoorwaardelijke vriendschap waarmee ze me de laatste maanden heeft bijgestaan is grenzeloos. En hoe ze elk vrij moment in haar nieuwe stad met me doorbrengt. Om me de mooiste kaftans te tonen, de perfecte geldbuidel te vinden. Hoe ze me meeneemt naar de beste couscous van de stad en verboden dakterrassen waar we stiekem Marokkaanse wijn nippen. Zelfs de onderhandelingen neemt ze van me over als we brandschoon in de inkomhal van de hamam staan. Baba moest het weten. Heeft hij een Marokkaanse dochter en klapt die dicht als het over prijzen gaat.

De zon brandt op ons gezicht als we weer in de drukke souk staan. De zware ijzeren deur is intussen weer dicht, alsof het allemaal een droom was. Op het plein in de verte staat mijn beste vriend en zijn lief. Net zo fris en fruitig als wij en hij pakt me vast. Je bent mooi zegt hij, en ik glimlach. Want ik weet dat hij het meent.

Gastblog van Yasmina El Messaoudi
Marrakech, maart 2019

Dames van Riad Orange

Het is de groepsnaam van onze WhatsApp-conversatie: Dames van Riad Orange. We appen (ai, mijn taal is blijkbaar aan het verhollandsen) over nieuwe hamamdoeken en servies, over het kasboek en de boodschappenlijst. We delen er goeie recensies van de gasten en vandaag sturen we elkaar een “happy International Women’s Day”.

Naar mijn gevoel houden de vrouwen in ons team de Riad Orange draaiende. Daarbij weten zij het eten en de sfeer te kruiden. Tuurlijk zijn er hier ook mannen in het spel: de helft van het eigenaarskoppel, de nachtwaker, de loodgieter,… het zijn de mannen die de gas doen branden, de klinken repareren en de vrouwen ambeteren. Neeeee, dat laatste is gelukkig niet waar maar de rest van het liedje klopt wel. Want oh-cliché de vrouwen poetsen, maken bedden op, wassen en koken.

Toen onze nieuwste kracht Hassan enkele dagen geleden als manusjes-van-alles bij het team kwam, wist hij meteen bij mij te scoren: “er zijn geen mannen-taken of vrouwen-taken, er zijn taken” waarna hij de was ophing en even later een stopcontact herstelde. Een uitspraak en situatie waar ik in Brussel niet bij zou stil staan. Maar in Marrakech hecht ik er groot belang aan en is het nuttiger dan dat ik hier een debatje zou modereren over gender equality. 

Dames van Riad Orange

Dat Aziza pas op haar dertigste ging studeren is omdat ze als tienermeisje die kans niet kreeg. Nu combineert ze een opleiding met haar werk in de riad. Nezha greep de kans om bij Amal een opleiding te volgen. Deze organisatie geeft achtergestelde vrouwen de kans om zich via een restaurant training te versterken. Nadien zoekt Amal voor elke vrouw een stageplek en later een job in Marrakech. Zo kwam Nezha bij Riad Orange terecht waar ze meteen haar culinaire kunsten toont en de tajine orange op de kaart zet. Ik zie haar glunderen als ze over Amal spreekt en me een video toont. Nezha en ik spreken geen gemeenschappelijke taal maar met Google Translate, uitbeelden en een blik, lijken we elkaar te verstaan.

Vandaag op 8 maart staat er ’s ochtends een tentje op “mijn plein”. Vrouwen krijgen een roos, thee en informatie. Ik kan enkel Journée International des Femmes lezen, de rest van de teksten is in het Arabisch maar ik wil geloven dat het ook hier over kansen en talenten gaat. 

’s Middags wacht ik met onze gasten op de gids die hen de stad zal tonen. Ik verwacht een man als stadsgids maar er klopt een jonge vrouw aan de deur. Ik betrap er mezelf op verbaasd te zijn. Het lijkt alsof ze het aan me merkt. De gids schudt me meteen de hand “Hi I am Sara, happy International Women’s Day!”

Ik ga naar Marrakech

Op het moment dat ik beslis om Brussel in te ruilen voor Marrakech struikelt de Belgische politiek over het migratiepact. Een verdrag dat zou worden aangenomen op een internationale conferentie in jawel: Marrakech. In het parlement en de media gaat het non-stop over Marrakech-pact, Marrakech-coalitie, Marrakech-regering, Marrakech-crash… 

Ook in men hoofd draait het rond Marrakech. Als premier Charles Michel vol overtuiging aankondigt “ik ga naar Marrakech”, vul ik onmiddellijk aan: ik ook! En zo ligt de titel er voor deze blog en podcast. 

Als je de ene deur sluit, gaat er een andere open.

Eind 2018 werk ik quasi 3 jaar als vormingsverantwoordelijke bij Karavaan. Ik mag met een gevarieerde groep mensen werken, allemaal reisbegeleiders die houden van avontuur, die openstaan om te leren en ervaringen te delen. Samen met vrijwilligers sleutelde ik met succes aan een vernieuwde opleiding voor reisbegeleiders. Het is een boeiende werkomgeving vol waardering en positieve sfeer maar toch dien ik mijn ontslag in zonder een ander concreet plan.

Ik merk dat ik meer creatieve dingen wil maken en zo nu en dan sneller vooruit wil. Het is de radio-microbe die weer de kop op steekt. Ik studeerde radio aan het Rits en werkte zowat 12 jaar bij FM Brussel, dat wis je niet zomaar uit. Toen ik 3 jaar geleden voor het laatst op antenne ging, had ik ook nood aan verandering en een nieuwe omgeving maar was ik het radiomaken op zich verre van beu. Omdat de jobs bij de radio momenteel niet voor het grijpen liggen, moet ik het op een andere manier bekijken. Zal ik als freelancer werken, zal ik een podcast starten, waar ben ik goed in, wat wil ik doen,… om dat uit te zoeken, gun ik mezelf tijd.

Ik sluit de deur bij Karavaan, in de overtuiging dat er wel iets uit de bus zal komen. 

Al snel krijg ik een berichtje van Astrid, een Nederlandse touroperator in Marokko met een guesthouse in Marrakech. “Ken jij in je netwerk toevallig iemand die gastvrouw wil zijn in onze riad in Marrakech? We zoeken versterking!”

Ik ben op slag enthousiast en misschien wat impulsief maar dit lijkt op een goeie uitdaging op het juiste moment. Ik heb 10 jaar ervaring in toerisme als reisbegeleider, vooral in Afrika waar ik me goed voel. Een stad als Marrakech is een enorme inspiratie voor een podcast dus ik kan de radio-microbe laten broeien. En sinds enkele maanden is Rachid in men leven en hij woont toevallig ook in Marrakech. 

Het plan wordt snel concreet. Waardoor ik van het stadium job opzeggen zonder vooruitzicht, plots in het stadium (tijdelijk) verhuizen naar het buitenland zit. Ik ga werken als gastvrouw in een riad, een traditioneel gastenhuis. Ik zal een podcast uit de grond stampen en ik zal dichterbij de man zijn die ik lief heb.

Via deze website neem ik je mee naar mijn nieuwe stad, in mijn nieuwe leven met verhalen, foto’s én audio. Een andere deur gaat open… Marhaba, welkom!